Literatura kobieca to niezwykle szeroki wachlarz propozycji czytelniczych. Znajdziemy tam romanse, powieści obyczajowe czy powieści erotyczne. Kobiece historie są pełne uczuć, emocji, doświadczeń i trudnych decyzji. Opisywane historie pokazują, że życie bywa okrutne i bolesne, ale też ukazują nam, jaką siłę można w sobie odnaleźć, aby przeciwstawić się złemu losowi i złym ludziom.

Literatura kobieca to utwory autorstwa kobiet opisujących doświadczenia związane z płcią, rasą, religią czy orientacją seksualną lub ukazujące świat z perspektywy kobiet. Obejmuje różne gatunki: od science fiction po poezję, literaturę faktu, literaturę dziecięcą, romanse i powieści obyczajowe.

Historia literatury kobiecej

Dobre książki dla kobiet poruszają tematykę, która może szczególnie zainteresowań żeńską część czytelników. Dzięki sposobowi narracji kobiety mogą odnaleźć w tych utworach swoje własne doświadczenia i emocje. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, żeby literatura adresowana do pań była czytana także przez mężczyzn. Wszystko zależy od indywidualnych zainteresowań i potrzeb.

Literatura kobieca pojawiła się już w starożytności. Jedną z pierwszych autorek była grecka Safona z wyspy Lesbos, poetka liryczna żyjąca na przełomie VII i VI wieku p.n.e. Jej dom był miejscem spotkań grupy młodych, niezamężnych dziewcząt czczących boginię Afrodytę. Do dziś zachowało się jej ponad 500 wierszy, w tym miłosnych i pieśni weselnych.

W XIX wieku impulsem do rozwoju literatury kobiecej było powstanie feminizmu. W XX wieku literatura kobieca rozkwitła, dzięki utalentowanym pisarkom, takim jak Virginia Woolf, Toni Morrison czy Alice Munro. Autorki wniosły ogromny wkład w literaturę światową. Wiele książek pisanych przez czarnoskóre kobiety opowiada o doświadczeniach związanych z rasizmem i seksizmem.

Emancypacja w literaturze

Współcześnie emancypacja oznacza wyjście jednostek lub grup społecznych ze stanu zniewolenia. Zjawisko dotyczyć może wszystkich zbiorowości, które cierpią z powodu opresji, wykluczenia czy dyskryminacji. Najbardziej znane procesy emancypacyjne dotyczyły zniesienia niewolnictwa i równouprawnienia kobiet.

W literaturze polskiej pierwszą nowelą, w której występują idee emancypacji była „Siłaczka” Stefana Żeromskiego, wydana po raz pierwszy w zbiorze „Opowiadania” w 1895 roku. Historia literatury kobiecej nie byłaby pełna bez „Emancypantek” Bolesława Prusa. Książka pokazuje stan szkolnictwa w XIX wieku, gdzie widoczne są przemiany, ale kobiety nadal pozostają na marginesie.

Rozwój literatury kobiecej

Na przełomie XIX i XX wieku kobiety na stałe zaangażowały się w działalność artystyczną. Polska literatura kobieca zasłynęła wtedy nazwiskami pisarek: Klementyny Hoffmanowej, Narcyzy Żmichowskiej, Elizy Orzeszkowej, Gabrieli Zapolskiej i Marii Rodziewiczówny. Debiutowały młode poetki: Maria Konopnicka, Maria Grossek-Korycka, Kazimiera Zawistowska, Maryla Wolska, Bronisława Ostrowska czy Maria Komornicka.

W utworach literackich pisarki polskie poruszały problemy związane z edukacją, samorealizacją oraz niezależnością ekonomiczną. Ich celem było zwiększenie aktywności kobiet w życiu publicznym. Temu służyła tematyka literatury kobiecej. Np. Eliza Orzeszkowa podkreślała potrzebę zmiany tradycyjnego modelu wychowania i edukacji, gdzie wszystkie dzieci niezależnie od płci obowiązywałby taki sam program nauczania.

Rola kobiet w literaturze

W tamtych czasach pisarki i poetki spotykały się jednak z masową krytyką swoich programów społecznych oraz stylu życia. Szczególnie symptomatyczny był los Marii Komornickiej, która na pewnym etapie życia przyjęła tożsamość męską. Zamiast sukni nosiła męskie spodnie i paliła fajkę. Zapłaciła za to wykluczeniem z życia publicznego i długotrwałym pobytem w szpitalach.

Zwieńczeniem wysiłków wielu pokoleń Polek jest przypadek Olgi Tokarczuk, laureatki Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 2018, który symbolizuje międzynarodowe uznanie i miejsce polskiej literatury kobiecej w kanonie światowym.

Literatura feministyczna

Silnych akcentów emancypacyjnych trzeba szukać w literaturze feministycznej, która podejmuje trudne tematy związane z kobiecością i funkcjonowaniem kobiet w świecie. Wątki feministyczne znajdujemy w twórczości Elizy Orzeszkowej czy Zofii Nałkowskiej. Książki piętnują stereotypy, przeciwstawiając się niesprawiedliwym ocenom, których jedynym kryterium jest płeć.

Biblią współczesnej literatury feministycznej jest „Druga płeć” Simone de Beauvior. Znawcy zwracają także uwagę na „Własny pokój” Virginii Woolf, „Fight like a girl” Celementine Ford, „Dziewczyny znikąd” Amy Reed czy „Służące” Kathryn Stockett. W Polsce znane z feministycznych poglądów są Paulina Młynarska, Maja Staśko i Sylwia Chutnik.

Współczesne powieści kobiece

Co czytać przede wszystkim? Duża część krytyków wskazuje na „Smażone zielone pomidory” Amerykanki Fannie Flagg, bestsellerową powieść wydana w latach 80. o kobiecej przyjaźni i solidarności. Według tej książki nakręcono nawet film z Katy Bates, Mary Stuart Masterson i Mary-Louis Parker. Rekomendację ma także „Kwiat śniegu i sekretny wachlarz” autorstwa Lisy See o dwóch kobietach żyjących w XIX-wiecznych Chinach w świecie zdominowanym przez mężczyzn.

Z półki zajmowanej przez polskie autorki literatury warto wybrać książkę „Poetka i książę”, Manueli Gretkowskiej, która jest opartą na faktach historią miłosną Agnieszki Osieckiej. Na uwagę zasługuje również „Dziewczynka, która widziała zbyt wiele” Małgorzaty Warda o dziewczynie, która twierdziła, że została zgwałcona przez brata.